Verhaalkaarten
Story Maps

See below for English version

Oude kaarten presenteren niet alleen gegevens over ruimtelijke objecten. Meer dan men zou vermoeden bieden talloze oude kaarten een blik op gebeurtenissen en verhalen die zich hebben afgespeeld in het gekarteerde gebied of territorium. De kaart toont bijvoorbeeld het reistraject van een ontdekkingsreiziger, handelaar of pelgrim, presenteert de belegering van een stad, duidt de omvang van een rivieroverstroming aan of licht Bijbelse verhalen toe. Vooral traumatische gebeurtenissen als oorlog, aanslagen, natuurgeweld of ongelukken lijken in kaart te zijn gebracht. Maar evengoed werden toekomstige inpolderingen, wegen, stadsuitbreidingen of vestingwerken gekarteerd. Vaak bleven deze plannen geheel of gedeeltelijk dode letter en verschillen de kaarten niet heel veel van de imaginaire kaarten van verhalen, legenden of mythische plekken.

In dergelijke ‘verhaalkaarten’ of story maps worden de pure geodata (het gekarteerde landschap, gebied, territorium) gecombineerd met een zogenoemde actionele laag (de gebeurtenissen, het verhaal). Toch vallen die beide lagen vaak moeilijk van elkaar te onderscheiden: de geodata zijn meer dan een decor en de weergegeven gebeurtenissen meer dan louter bladvulling of decoratie. In vele kaarten zijn beide lagen subtiel met elkaar verweven, wat de interpretatie door de (hedendaagse) kaartgebruiker er niet eenvoudiger op maakt.

Daarnaast is er het aspect tijdsdiepte. Sommige verhaalkaarten presenteren actuele of zeer recente gebeurtenissen. Het zijn nieuwskaarten, een genre dat nauw aanleunt bij de nieuwsprenten die vooral in de vroegmoderne periode werden gemaakt en verspreid. Historiekaarten tonen gebeurtenissen uit een verder verleden en zijn daarom vaak meer beschouwend en synthetiserend. Het is geschiedschrijving in cartografische vorm. En weer andere verhaalkaarten projecteren een toekomstige, gewenste of ideale situatie op een bestaand landschap of territorium.

Vraag is vooral hoe dergelijke verhaalkaarten ‘gelezen’ kunnen worden en welke methodologische handvaten de cartografie, geschiedenis, kunstgeschiedenis en narratologie ons daarvoor aanreiken. Een tweede set vragen focust op de productie en consumptie van de verhaalcartografie: wie produceerde verhaalkaarten, op welke manier en waarom gebeurde dat en hoe werden deze kaarten gebruikt en geïnterpreteerd? Het zijn vragen die vooral samen met de studenten van het werkcollege Kaartanalyse en Historisch GIS en het tutorial Historiekaarten worden geëxploreerd en hun neerslag vinden in groepswerken en papers. Daarnaast doet Bram Vannieuwenhuyze onderzoek naar het fenomeen op basis van individuele case studies, al dan niet in samenwerking met collega’s.

Referenties

Old maps not only present data about spatial objects. More than one would suspect, countless old maps offer a glimpse of events and stories that have taken place in the charted area or territory. For example,  maps show the journey of an explorer, trader or pilgrim; present the siege of a city or a battlefield; indicate the extent of a river flood, or explain Biblical stories. Traumatic events such as war, attacks, natural disasters or accidents seem to have been mapped in particular. Plans for future land reclamation, roads, city extensions or fortifications were mapped as well. Often these plans remained completely or partially abandoned, and hence the maps share similarities with the imaginary maps of stories, legends or mythical places.

In such ‘story maps’ the pure geodata (the mapped landscape, area or territory) is combined with a so-called action layer (the events, the story). Yet these two layers are often difficult to distinguish from each other: the geodata is more than just a backdrop and the events depicted are more than just to fill space or for decoration. In many maps both layers are subtly intertwined with each other, making interpretation by the (contemporary) map user more difficult.

In addition, there is the time depth aspect. Some story maps present current or very recent events. They are news maps, a genre that is closely related to the news prints that were mainly made and distributed in the early modern period. History maps show events from a more distant past and are therefore often more contemplative and synthetic. They represent historiography in cartographic form. And other story maps project a future, desired or ideal situation onto an existing landscape or territory.

The main question is how such story maps can be ‘read’ and with which methodological handles the fields of cartography, history, art history and narration provide us. A second set of questions focuses on the production and consumption of story cartography: who produced story maps, how and why did that happen, and how were these maps used and interpreted? These are questions that are mainly explored together with the students from the Seminar Map Analysis and Historical GIS and the History Maps tutorial, and are reflected in group works and papers. In addition, Bram Vannieuwenhuyze is conducting research into the phenomenon on the basis of individual case studies, whether or not in collaboration with colleagues.

References

• K. Dillen & B. Vannieuwenhuyze, ‘Bedrieglijke eenvoud. Flandria Borealis tussen kaart en historie, tussen afbeelding en uitbeelding’ in: Tijdschrift voor Geschiedenis, 2017, 130, 4, pp. 521-543.
• Z. Segal & B. Vannieuwenhuyze (Eds.), Motion in Maps – Maps in Motion. Mapping Stories and Movement through Time, Amsterdam, Amsterdam University Press, 2020.
• B. Vannieuwenhuyze, ‘Reading History Maps: The Siege of Ypres in 1383 mapped by Guillaume du Tielt’, in: Quaerendo, 2015, XLV, pp. 292-321.
• B. Vannieuwenhuyze, ‘Historie in oude kaarten’, gastblog bij UvA Erfgoed, november 2016.
• B. Vannieuwenhuyze, ‘Laatmiddeleeuws Ieper verkleind (1383) en gekarteerd (1610)’, in: Tijdschrift voor Historische Geografie, 2018, III, 2, pp. 140-142.